Κείμενα Κοινωνιολογίας> Emile Durkheim: Κανόνες για την διάκριση μεταξύ ομαλού και παθολογικού: Μέρος Ι και ΙΙ

http://socialpolicy.gr/2013/10/emile-durkheim-%CE%BA%CE%B1%CE%BD%CF%8C%CE%BD%CE%B5%CF%82-%CE%B3%CE%B9%CE%B1-%CF%84%CE%B7%CE%BD-%CE%B4%CE%B9%CE%AC%CE%BA%CF%81%CE%B9%CF%83%CE%B7-%CE%BC%CE%B5%CF%84%CE%B1%CE%BE%CF%8D-%CE%BF%CE%BC.html

Μέρος Α

.. Η ιδεολογική μέθοδος επιτρέπει είναι η αλήθεια, να αποφύγει κανείς τον μυστικισμό – άλλωστε στην επιθυμία αυτής της αποφυγής οφείλεται, μερικά τουλάχιστον, η εμμονή σ’αυτή την μέθοδο. Αυτοί που την εφάρμοσαν ήσαν, πράγματι, πολύ ορθολογιστές για να αρνηθούν ότι η ανθρώπινη συμπεριφορά θα είχε ανάγκη να κατευθύνεται από την σκέψη – κι όμως δεν έβλεπαν στα φαινόμενα, αυτά καθ’εαυτά και ανεξάρτητα από κάθε υποκειμενικό δεδομένο, τίποτα που να τους επιτρέπει να τα κατατάξουν ανάλογα με την πρακτική τους αξία. Έμοιαζε, λοιπόν, ότι ο μόνος τρόπος να κρίνει κανείς τα φαινόμενα θα ήταν να τα αναγάγει σε κάποιο κυρίαρχο νόημα – έτσι η χρήση εννοιών που κυριαρχούν, στην αντιπαραβολή των γεγονότων, αντί να προέρχονται από αυτήν, έγινε απαραίτητη σε κάθε ορθολογική κοινωνιολογία. Αλλά ξέρομε πως, αν κάτω απ΄ αυτούς τους όρους η επιστημονική πρακτική γίνεται έλλογη, η λογική σκέψη που έτσι χρησιμοποιείται δεν είναι επιστημονική.

Το πρόβλημα που μόλις θέσαμε θα μας επιτρέψει να διεκδικήσουμε τα δικαιώματα της λογικής χωρίς να ξανακυλήσουμε στην ιδεολογία. Πράγματι, για τις κοινωνίες όπως και για τα άτομα η υγεία είναι καλή και επιθυμητή, ενώ αντίθετα η αρρώστια είναι κακή και πρέπει να αποφεύγεται. Εάν, λοιπόν, μπορούσαμε να βρούμε ένα αντικειμενικό κριτήριο, εγγενές στα ίδια τα γεγονότα, που να μας επιτρέπει να διακρίνουμε επιστημονικά την υγεία από την αρρώστια στις διάφορες τάξεις κοινωνικών φαινομένων, η επιστήμη θα ήταν σε θέση να φωτίσει πρακτικά θέματα – μένοντας ταυτόχρονα πιστή στην μέθοδό της. Αναμφίβολα, όπως σήμερα δεν καταφέρνει να αγγίζει το άτομο, η επιστήμη δεν μπορεί να μας δώσει παρά γενικές μόνο ενδείξεις, που για να διαφοροποιηθούν πρόσφορα πρέπει να έλθει κανείς άμεσα σε επαφή με το επί μέρους μέσω των αισθήσεων.

Η κατάσταση της υγείας, έτσι όπως η επιστήμη μπορεί να την προσδιορίσει, δεν θα μπορούσε να ταιριάξει με ακρίβεια σε καμία ατομική περίπτωση, εφ΄όσον δεν μπορεί να προσδιοριστεί παρά αναφορικά με πολύ γενικές συνθήκες, από τις οποίες όλος ο κόσμος λίγο-πολύ παρεκκλίνει - τούτο όμως θα αποτελούσε ένα πολύτιμο σημείο αναφοράς για τον προσανατολισμό της συμπεριφοράς μας. Από το ότι απαιτείται ύστερα προσαρμογή του γενικού στην ειδική κάθε φορά περίπτωση, δεν έπεται ότι δεν είναι ενδιαφέρον να το γνωρίσουμε. Αντίθετα, ο κανόνας είναι που πρέπει να χρησιμεύει σαν βάση σε όλους τους πρακτικούς συλλογισμούς μας. Με τις προϋποθέσεις αυτές, δεν έχει πια κανείς δικαίωμα να πει πως η σκέψη είναι άχρηστη στην πράξη. Δεν υπάρχει πια χάσμα ανάμεσα στην επιστήμη και στην τέχνη — αλλά περνά κανείς από την μία στην άλλη χωρίς λύση της συνέχειας. Η επιστήμη, είναι αλήθεια, δεν μπορεί να εμβαθύνει στα γεγονότα παρά με την μεσολάβηση της τέχνης - αλλά η τέχνη δεν είναι παρά προέκταση της επιστήμης. Μπορεί επίσης να αναρωτηθεί κανείς αν η πρακτική ανεπάρκεια της επιστήμης δεν θα πρέπει να μειώνεται όσο οι νόμοι της θα εκφράζουν πληρέστερα την ατομική πραγματικότητα {…}

________

Πηγή: Εμίλ Ντυρκάϊμ, Οι κανόνες της κοινωνιολογικής μεθόδου, Λ.Μ. Μουσούρου, Ο Εμίλ Ντυρκάϊμ και η Κοινωνιολογία του, Κοινωνιολογική Βιβλιοθήκη, Gutenberg, Κεφ. 3 σελ. 111-113.

http://socialpolicy.gr/2013/10/emile-durkheim-%CE%BA%CE%B1%CE%BD%CF%8C%CE%BD%CE%B5%CF%82-%CE%B3%CE%B9%CE%B1-%CF%84%CE%B7%CE%BD-%CE%B4%CE%B9%CE%AC%CE%BA%CF%81%CE%B9%CF%83%CE%B7-%CE%BC%CE%B5%CF%84%CE%B1%CE%BE%CF%8D-%CE%BF%CE%BC-2.html

Μέρος Β

Ο πόνος θεωρείται γενικά σαν ένδειξη ασθένειας και είναι αλήθεια ότι ανάμεσα σε αυτά τα δύο υπάρχει κατά κανόνα μία σχέση – που όμως στερείται σταθερότητος και ακρίβειας. Υπάρχουν σοβαρά νοσήματα, που είναι ανώδυνα ενώ ενοχλήματα δίχως σημασία, όπως αυτά που προκαλούνται από την είσοδο ενός κόκκου κάρβουνου στο μάτι, μπορεί να είναι πραγματικό μαρτύριο. Σε ορισμένες μάλιστα περιπτώσεις συμπτώματα νοσηρότητος είναι η απουσία πόνου ή και η ευχαρίστηση. Υπάρχει, ένα είδος ελλείψεως ευαισθησίας που είναι παθολογικό. Εκεί όπου ένας υγιής άνθρωπος, θα υπέφερε, συμβαίνει ένας νευρασθενής να δοκιμάζει ένα αίσθημα ηδονής, που είναι αναμφισβήτητα νοσηρό. Αντίθετα, ο πόνος συνοδεύει πολλές φυσιολογικές καταστάσεις, όπως η πείνα, η κούραση, ο τοκετός.

Θα λέγαμε ότι η υγεία, που συνίσταται στην ευτυχή ανάπτυξη των ζωτικών δυνάμεων, αναγνωρίζεται από την τέλεια προσαρμογή του οργανισμού στο περιβάλλον του, και θα αποκαλούσαμε, αντίθετα, ασθένεια κάθε τι που παρενοχλεί την προσαρμογή αυτήν; Αλλά κατ” αρχήν (θα πρέπει να επανέλθομε αργότερα στο σημείο αυτό) δεν έχει καθόλου αποδειχθεί πως κάθε κατάσταση του οργανισμού ανταποκρίνεται σε κάποια εξωτερική κατάσταση. Επι πλέον, ακόμη και αν το κριτήριο της προσαρμογής χαρακτηρίζει πραγματικά την κατάσταση της υγείας, θα είχε το ίδιο ανάγκη ενός άλλου κριτηρίου για να μπορεί να αναγνωρισθεί, γιατί θα πρεπε, εν πάση περιπτώσει, να μας πουν σύμφωνα με ποιάν αρχή μπορεί κανείς να αποφασίσει ότι μία μέθοδος προσαρμογής είναι τελειότερη από μίαν άλλη.

Μήπως θαπρεπε να πάρουμε για κριτήριο την επίδραση που ασκούν η υγεία και η ασθένεια στις πιθανότητες επιβιώσεώς μας; Υγεία θα ήταν η κατάσταση ενός οργανισμού στον οποίο οι πιθανότητες αυτές είναι μεγιστοποιημένες και ασθένεια, αντίθετα, οτιδήποτε έχει σαν επίπτωση να τις μειώνει. Αναμφίβολα, η ασθένεια έχει γενικά σαν αποτέλεσμα την εξασθένηση του οργανισμού. Αλλά δεν είναι η μόνη που έχει το αποτέλεσμα αυτό. Οι λειτουργίες αναπαραγωγής, σε μερικά κατώτερα είδη, επισύρουν μοιραία τον θάνατο, και ακόμα και στα νεώτερα είδη, δημιουργούν κινδύνους. Είναι, πάρα ταύτα, φυσιολογικές. Το γήρας και η παιδική ηλικία, έχουν τις ίδιες επιπτώσεις – γιατί ο υπερήλικας και το παιδί είναι περισσότερο ευάλωτοι από τα αίτια της καταστροφής. Είναι όμως ο υπερήλικας και το παιδί ασθενείς και πρέπει να δεχθούμε σαν μοναδικό τύπο υγιούς τον ενήλικα; Να ένας περίεργος περιορισμός του πεδίου της υγείας και της φυσιολογίας! Εάν, άλλωστε, το γήρας είναι αυτό καθ’εαυτό ασθένεια, πως να διακρίνει κανείς τον υγιή από τον άρρωστο υπερήλικα:

Κατά την ίδια λογική θα έπρεπε να κατατάξουμε την εμμηνόρροια μεταξύ των νοσηρών φαινομένων, γιατί με τις διαταραχές που προκαλεί αυξάνει την ευπάθεια της γυναίκας. Πώς όμως να χαρακτηρίσουμε νοσηρή μία κατάσταση, της οποίας η απουσία ή η πρόωρη εξαφάνιση αποτελούν αναμφισβήτητα ένα παθολογικό φαινόμενο {….}

__________

ΠΗΓΗ: Πηγή: Εμίλ Ντυρκάϊμ, Οι κανόνες της κοινωνιολογικής μεθόδου, Λ.Μ. Μουσούρου, Ο Εμίλ Ντυρκάϊμ και η Κοινωνιολογία του, Κοινωνιολογική Βιβλιοθήκη, Gutenberg, Κεφ. 3 σελ. 114-115.

*Η ολοκληρωμένη ανάλυση ο.π. Κεφ. 3 σελ. 111-140.